IV.Mehmet Dönemi Ders Notları

I.İBRAHİM DÖNEMİ ( 1640 – 1648 )

IV.Murat’ın ölümü üzerine I.İbrahim tahta geçti(1640).Bu dönemde devlet adamlarının iktidara gelebilmek için yeniçerileri kışkırtmaları,saray kadınlarının ve harem ağalarının çıkarlarını korumak için devlet adamlarını görevden aldırmak istemeleri üzerine isyanlar çıktı.bu dönemde 24 yıl devam edecek olan Osmanlı – Venedik savaşları çıktı.1648’de bir yeniçeri isyanı ile Sultan İbrahim tahtan indirildi,yerine altı yaşındaki oğlu IV.Mehmet tahta çıktı.
IV.MEHMET DÖNEMİ (1648 – 1687 )

Osmanlı –Venedik İlişkileri (1645-1669) :
İlişkilerin odak noktasında Akdeniz’de üstünlük mücadelesi yatmaktaydı.Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika’daki toprakların güvenliği için Girit’in alınması gerekiyordu.Sultan İbrahim’in azlettiği Sümbül Ağa Mısır’a giderken gemisi Venedik korsanları tarafından yağmalandı.Bu olay üzerine Girit kuşatıldı(1645).Fakat Kandiye Kalesi alınamadı.Savaş uzun süre devam etti.Venedik bir ara Çanakkale Boğazını abluka altına aldı.Girit savaşı bir anda Osmanlı-Haçlı mücadelesine döndü.Papalık önderliğinde İspanya ve Fransa Venedik’e yardıma geldiler.Köprülü Fazıl Ahmet Paşa önderliğinde Çanakkale önlerinde Venedik yenilgiye uğratıldı.Yaklaşık 25 yıl devam eden Girit kuşatması Kandiye’nin alınmasıyla sona erdi.Denizlerde son başarı kazanıldı.Girit kuşatmasının uzun sürmesi ,Osmanlı deniz gücünün Avrupa denizciliğine göre geri kaldığını açığa çıkardı.

Köprülüler Dönemi :
Osmanlı-Venedik savaşı sürerken Girit’e istenilen yardımın gönderilemeyişi,ülkede isyanların sürmesi,rüşvet ve iltimasın yaygınlaşması ve sadrazamlığa getirilen devlet adamlarının başarılı olamayışı,bunalımı arttırdı.IV.Mehmet ,devleti içine düştüğü bunalımdan kurtarması için Sadrazamlığı ihtiyar vezir Köprülü Mehmet Paşaya teklif etti.Mehmet Paşa görevin kabulü için bazı şartlar ileri sürdü.Bunlar şunlardır :

• Saray devlet işlerine karışmayacak.
• Devlet işleriyle ilgili sunacağı her teklif kabul edilecek.
• Memurluklara istediği kişiyi atayacak.
• Hakkında şikayet olursa ,önce savunması alınacak,sonra karar verilecek.
Şartları kabul edilen Mehmet Paşa 1656’da sadrazamlığa atandı.Köprülü Mehmet Paşa önce İstanbul’da güvenliği sağladı,Girit’e yardım gönderdi,Venedik’i Çanakkale Boğazından uzaklaştırdı.Bu dönemde Köprülü Mehmet Paşa’dan başka aynı aileden Fazıl Ahmet Paşa,Merzifonlu Kara Mustafa Paşa ve Fazıl Mustafa Paşalar sadrazamlık yaptılar.

Osmanlı-Avusturya İlişkileri :
Erdel Beyi Rakoçi ,Eflak ve Boğdan beyleriyle anlaşarak Osmanlı idaresine karşı isyan etti.Köprülü Mehmet Paşa isyanı dağıttı.Rakoçi Avusturya’ya sığındı.Rakoçi’nin kışkırtmasıyla Avusturya Erdel sorununa karıştı.Bozulan ilişkiler savaşa dönüştü.Fazıl Ahmet Paşa Uyvar kalesini aldı.Zerinvar’da Avusturya’yı yendi.Avusturya’nın isteği üzerine Vasvar Antlaşması imzalandı(1664).Buna göre;
• Osmanlının Erdel üzerindeki egemenliği kabul edilecek
• Uyvar ve Neograt Osmanlı’da,Zerinvar kalesi ise Avusturya’da kalacaktı.
Osmanlı Devleti Avusturya ve Erdel’den kuvvetlerini çekecek,Avusturya iki yüz bin kuruş savaş tazminatı ödeyecekti.


Osmanlı – Lehistan İlişkileri :
Lehistan’ın Osmanlı himayesindeki Ukrayna Kazaklarına saldırması üzerine ,IV.Mehmet Lehistan üzerine sefere çıktı.Mücadele daha çok Podolya topraklarında geçti.Lehistan’ın isteği üzerine 1672’de Bucaş Antlaşması imzalandı.Buna göre ;
• Podolya Osmanlıda kalacak,
• Lehistan kuvvetleri Ukrayna’dan çekilecek
• Lehistan yılda yirmi iki bin altın vergi verecekti.
Sonuç ;Batı’da son kez toprak kazanıldı.
Lehistan vergi ile ilgili maddeyi kabul etmeyerek bir süre sonra antlaşmayı bozdu.Savaş yeniden başladı,Lehistan bir kez daha yenilince vergi maddesi çıkarılarak Bucaş antlaşması yeniden imzalandı(1676).

II.Viyana Kuşatması ( 1683 ) :
Vasvar Antlaşmasından sonra Erdel’den ümidini kesen Avusturya ,Orta Macaristan’da güçlenmek istedi.Protestan Orta Macaristan halkı,Katolik Avusturya’nın bu politikasına karşı çıktı.Erdel Beyinin oğlu Tökeli İmre Osmanlı’dan yardım istedi.Osmanlı Devleti Tökeli İmre’yi Macar kralı ilan etti.Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa 1683’te Avusturya seferine çıktı.Hedef Yanıkkale idi.Fakat sadrazam Viyana üzerine yürüyerek şehri kuşattı.Avusturya Avrupa’dan yardım çağrısında bulundu.Merzifonlunun şehrin tahrip olmasını önlemek amacıyla kuşatmayı uzatması Leh ve Alman kuvvetlerinin yardıma gelmesine yol açtı.Kırım Hanı bu kuvvetlerin Tuna’yı geçmesini engellemedi.İki ateş arasında kalan Osmanlı ordusu mağlup olarak Belgrat’a geri çekildi.
Yenilginin Nedenleri:
• Kuşatmada büyük topların bulunmayışı
• Avusturya’nın dışardan yardım alması
• Kırım Hanı’nın görevini yerine getirmemesi
• Viyana’nın güçlü surlarla çevrili olması
• Gerideki kalelerin alınmamış olması
• Devletteki iç çekişmelerin orduya yansıması
Yenilginin Sonuçları :
• Merzifon’lu idam edildi.Fazıl Mustafa Paşa sadrazamlığa getirildi
• II.Viyana kuşatması Avrupa’yı telaşa düşüren son sefer oldu.
• Üstünlük sağlanabilecekken ,yenilgi alındı.Avrupa’dan geri çekilme süreci başladı.
• Osmanlı’nın başarısızlığı Avrupa’yı harekete geçirdi.Fırsattan yararlanma isteği doğdu.
• Papa’nın girişimiyle Osmanlıya karşı Avusturya,Lehistan,Venedik,Malta ve Rusya kuvvetlerinden oluşan “ Kutsal İttifak “ kuruldu.
Kutsal İttifak kurulduktan sonra:
Avusturya;Tuna boyunca ilerleyip Erdel ve Macaristan topraklarına saldırdı.Estergon,Budin ve Belgrat’ı ele geçirdi.
Lehistan;Podolya’yı aldıktan sonra Boğdan’a girdi.
Venedik;Dalmaçya ve Mora kıyılarına saldırdı.Diğer yandan İtalyan devletleriyle,İspanyol ve Malta kuvvetleri de Venedik’e yardım ettiler.Mora yarımadası ve Atina Venedik’in eline geçti.
Savaşlarda alınan yenilgiler üzerine IV.Mehmet tahtan indirilerek yerine kardeşi II.Süleyman tahta çıkarıldı(1687).